Artiest info
Website
Recensie

De eerste vraag is eigenlijk vrij algemeen : hoe lang ben je al geïnteresseerd in Afrikaanse muziek? Of is die interesse eigenlijk pas gegroeid toen je daar was?
’t Was niet echt een volledige interesse, af en toe kocht ik wel eens een plaatje maar ik was er niet echt heel hard mee bezig. Gewoon de grote namen in feite of dingen die mensen aanbrachten, beluisterde ik wel eens. Ik ben er trouwens nog altijd geen specialist in.

Hoe zijn jullie dan voor dit project (‘Wait for me’) met elkaar in contact gekomen?
Ik ben naar daar gereisd op uitnodiging van het Zuiderpershuis in Antwerpen. Ik heb dan rondgereisd met iemand die als gids voor het Zuiderpershuis werkt en die heeft me aan verschillende mensen voorgesteld en één van die ontmoetingen was met Mamadou en Awa. We zijn dan samen muziek beginnen zoeken, als een soort test, een probeersel. Dat liep al heel snel erg vlot. Later heb ik Mamadou dan opnieuw gebeld met de vraag of we verder konden afspreken om samen te werken en hij zag dat ook zitten en dan is de bal aan het rollen gegaan.

Hoe vrij was je dan om dit project in te vullen? Was er op voorhand een format dat je aan gaf om het zus of zo te doen of kreeg je totale vrijheid daarin?
Ja, eigenlijk wel. Ik wist op voorhand zelfs niet of ik enkel iets met muziek wou doen. Ik wou – en ik wil sowieso – een voorstelling maken die de grens met de disciplines overschrijdt. Dat kan beeldend werk zijn of dans of theater. Ik dacht oorspronkelijk dat dat met deze voorstelling ook zou kunnen maar het is dus anders uitgedraaid en we hebben dus toch een verzameling songs gemaakt. Dat was zeker niet het opzet of de idee. Ik wou eigenlijk gewoon naar daar reizen en het op mij af laten komen. En ik moet zeggen, het komt serieus op je af als je naar daar reist.

Je doelt dan op de cultuurschok. Is dat echt zo confronterend? Hoe sterk was je onder de indruk van de lokale cultuur?
Het is zeker een heel boeiende wereld. Er is heel veel te zien en heel veel te ontdekken maar ik was vooral geschokt door de armoede, die toch echt vrij extreem is op sommige plekken. Ik liep eigenlijk vol verbazing rond omdat alles er zo anders is.

En daar is het idee voor dit project dan beginnen groeien?
Ja, het was sowieso de bedoeling omdat het Zuiderpershuis mij ook gevraagd had om zoiets te doen maar toen ik daar dan drie weken rondgereisd had dacht ik wel: ‘Dit is fantastisch. Hier moeten we absoluut iets mee doen.’

Neemt muziek eigenlijk een heel andere plaats in daar?
Soms wel en soms niet. Er zijn daar net zoals hier ook gewoon cafés waar een bandje speelt en heel veel mensen luisteren ook muziek op hun telefoon. Langs de andere kant heb je daar wel de griot-cultuur waar Mamadou en Awa ook deel van uitmaken en daar wordt muziek dan vooral gebruikt op trouwfeesten en begrafenissen en geboortes waar de griot dan ook een belangrijke rol speelt omdat hij de families kent en de geschiedenis. Hij vervult daar dan met die muziek dikwijls de rol van ‘historicus’. Er zijn dus eigenlijk twee manieren : je hebt er net zoals bij ons de ‘moderne’ rol van muziek – al is die daar toch wel wat primitiever dan hier – en de ‘traditionele’ rol van muziek die vooral in de dorpjes nog leeft en in de grootsteden misschien wat aan het verwateren is. In de brousse maken de muzikanten hun typische muziekinstrumenten zoals de djembé en de balofoon ook echt zelf en het leeft daar toch echt wel harder.

Je werkt met instrumenten van daar en ook met instrumenten van hier. Worden die dan op de een of andere manier op elkaar afgestemd of behoudt alles zijn eigenheid? Ik bedoel, is het makkelijk om een typisch Afrikaans instrument te laten samenspelen met een Bluesgitaar?
Makkelijk is misschien niet het juiste woord. In mijn hoofd zijn alle combinaties mogelijk of op z’n minst een optie. Daarna is het belangrijk – en dat heb ik ook geprobeerd – om eerst eens na te gaan welke klanken Mamadou en Awa voortbrengen met de stem en de balofoon en dan heb ik voor mezelf proberen te bekijken wat we daar nu konden aan toevoegen om een mooi origineel geluid te produceren. Zo heb ik aan Karen gevraagd om geen drum maar cocktaildrum te spelen. Dat is een heel ander geluid. Dat is een drumstel met een veel kleinere sound. Onderaan wordt de kick gespeeld en bovenaan de snare drum. Ik wou de drums maar een kleine plek geven in het geheel. Ahmel, onze Cubaanse percussionist kiest over het algemeen echt traditionele Latin instrumenten. Ook daar heb ik gevraagd om wat aanpassingen te maken. Hij gebruikt nu een deel ervan (zoals de conga) maar hij gebruikt ook heel kleine percussie. Kapinga heb ik gevraagd van harmonium te spelen omdat ik dacht dat de klank van de harmonium en de balofoon heel mooi samen zou klinken. Het is niet zo’n gemakkelijk huwelijk maar wel een interessant huwelijk. Het zijn moeilijke klanken van alle instrumenten maar met de juiste balans gaf dat een heel fris geluid dat ik nog niet had gehoord.

Wat de lyrics betreft : het is een gesprek in het Engels en het Frans en het lokale dialect van Burkina Faso. Ben je soms niet bang dat een deel van de boodschap verloren geraakt omdat mensen dat niet begrijpen?
Tja, daar is niet echt veel aan te doen. Wij hebben de teksten vertaald en die vertalingen steken bij de cd en die komen binnenkort ook op de website maar dat is in feite met alle Afrikaanse muziek zo. Mensen houden van Afrikaanse muziek maar ze zingen ook altijd in talen die ze niet begrijpen. Ik denk dat er sowieso heel veel schoonheid zit in de klanken op zich en als de mensen er meer over willen weten dan is de informatie in ieder geval voorhanden.

Wordt de samenwerking zowel hier in België als in Burkina Faso uitgebracht?
In Burkina Faso worden eigenlijk geen  cd’s uitgebracht omdat het zo’n arm land is dat de mensen er toch geen cd’s kunnen kopen. Er worden wel cd’s verkocht op straat maar dat zijn allemaal gekopieerde cd’s.

Dus het is niet de bedoeling om het project mee naar daar te nemen?
Wel, de cd’s gaan wel naar daar en binnen de twee weken zijn die dan wel over het hele land verspreid.

Dus de muziek geraakt wel verspreid maar niet via de officiële wegen.
Wij gaan er in ieder geval niks aan verdienen (lacht).

Plannen jullie ook een tour daar ter plaatse?
Dat is altijd het verlangen geweest vanaf het begin omdat het natuurlijk muziek is die we ook graag daar zouden spelen maar dat  valt eigenlijk wat af te wachten. Het is heel duur om te doen. We moeten dus eerst zien dat we het budget hebben. Als we bijvoorbeeld deze zomer in België een aantal goede festivals kunnen spelen en daarmee het budget kunnen bijeen halen dan doen we dat zeker. Ik wil het in ieder geval heel graag en zij ook.

Dat is dan echt vooral om de muziek gewoon te laten horen? Want het is daar niet zo dat mensen tickets kopen en naar optredens gaan kijken, of vergis ik mij nu?
Goh, er zijn wel festivals hoor maar dat gaat helemaal anders dan hier. Dat is allemaal behoorlijk basic en de geluidsinstallaties zijn heel vaak slecht. Maar daar vinden we wel een oplossing voor. We kunnen natuurlijk altijd akoestisch spelen. Eens je daar bent, zijn er zoveel enthousiaste mensen in je omgeving dat het zichzelf wel oplost. Het is vooral daar geraken en het vervoer daar dat veel geld kost. Daar zijn we dan ook honderd procent zelf verantwoordelijk voor. De mensen zijn er echt heel erg arm en die kunnen er uiteraard geen ondersteuning voor bieden.

Dus het hele cliché dat je als mens verandert als je naar zo’n land gaat, is gewoon waar.
Bij mij is dat in ieder geval heel erg waar gebleken. Ik was me wel al op voorhand van al die dingen bewust omdat ik er ook al mee bezig was maar de confrontatie blijft intens. Ik ben er drie maanden geweest en ik heb dus ook verschillende plekken bezocht en dan word je er natuurlijk wel in onder gedompeld. Maar ik wil niet te negatief klinken want het is evengoed fantastisch. De mensen zijn er fantastisch. Je krijgt overal een heel warme ontvangst en de mensen zijn oprecht geïnteresseerd in wat je doet en ze willen ook echt contact leggen en tijd met je doorbrengen en dat is natuurlijk heel erg fijn. Het verschil tussen onze levensstandaarden is gewoon zo enorm groot. Als je dan daarna terug hier komt dan trek je opeens alles in twijfel. Wij hebben gewoon veel te veel. Het is niet in balans.

Ja, ik kan me wel voorstellen dat zo’n ervaring je een heel ander perspectief geeft.
Het is hier gewoon soms uit proportie. Met Awa hier naar de supermarkt gaan, is echt een heuse belevenis. De mensen daar zich zoiets totaal niet voorstellen, een supermarkt.

Is het een eenmalig project?
Ik zou graag nog terug gaan maar alles hangt een beetje af van wat de toekomst brengt. Los daarvan wil ik sowieso nog terug om het nog beter te leren kennen want er zijn zoveel verschillen met onze cultuur. Er zijn bovendien zoveel verschillen dat je ze allemaal veel later begint te ontdekken. Als de middelen er zijn zou ik graag nog een voorstelling maken die misschien iets theatraler zou zijn dan deze. De idee met alleen maar songs had ik eigenlijk al losgelaten. Ik heb in 2009 beslist om de groep op een andere manier te gaan benaderen, meer als een dansgezelschap of een theatergezelschap maar natuurlijk altijd uitgaande van de muziek. Vooral interactie creëren met andere mensen, met dansers etc. We hebben nu zo al twee voorstellingen en binnenkort komt er nog een nieuwe bij. Als er dus een nieuwe Afrikaanse voorstelling komt – en die staat trouwens al gepland – dan zal daarin ook meer ruimte voor interactie zijn. Ze zal dus meer theatraal zijn maar altijd uitgaan van de muziek. Er zal heel veel muziek inzitten maar op een heel andere manier dan nu.

Jullie waren dus al een nieuw pad aan het bewandelen. En er was dan de hoop om in dit project al wat meer…
Nu ja, de hoop niet echt. Dit project is gewoon zo uitgedraaid. Er is ook een hele weg afgelegd van mij in hun richting en van hen in mijn richting. We komen allemaal van heel ver uit elkaar. Zij kennen niks van popmuziek of van rock, zelfs niet van jazz of zelfs niet van zwarte Westerse muziek als soul en blues.

Is die kloof makkelijk te overbruggen?
Die kloof is te overbruggen maar makkelijk is dat zeker niet. We hebben echt weken en weken samen gezeten met drie om korter bij elkaar te komen. Als dat dan een beetje vorm had gekregen hebben we de andere muzikanten erbij gehaald en de rest uitgewerkt.

Moet je dan veel van jezelf loslaten? Er is wel zoiets als een ‘Zita Swoon’-sound die ook hierin herkenbaar is.
Een stijl is natuurlijk een stijl. Ik probeer altijd een zekere kleur terug te vinden die dan telkens van vorm verandert en evolueert. Maar er zijn elementen waar ik van hou en die ik er altijd probeer terug in te steken. Ik hou van een akoestische basis. Ik probeer zoveel mogelijk te vertrekken van een akoestische basis met alleen maar akoestische instrumenten om daar dan klanken aan toe te voegen. Dat is een soort van werken die ik heb ontwikkeld door de jaren heen maar dat staat natuurlijk open voor verandering. Door de interactie met Mamadou en Awa en ook met andere muzikanten wordt dat aangepast.

Neem je een politiek standpunt in of is het helemaal vrijblijvend?
Als je daar bent word je sowieso geconfronteerd met de politiek. Burkina Faso is een dictatuur waar al 25 jaar dezelfde dictator aan de macht is. Zoals in heel veel andere Afrikaanse landen wordt iemand verkozen en wil die dan daarna niet meer vertrekken. In dit geval is hij zelfs niet verkozen, hij heeft gewoon zijn voorganger vermoord. Veel van die dingen gebeuren met de goedkeuring van Europese landen. Dat is iets heel confronterend om te constateren natuurlijk. Wij zijn heel schuldig in dat verhaal, heel Europa, heel veel Europese landen. België misschien niet in Burkina Faso maar in andere landen evengoed.

Vond je dat confronterend om dat daar te ontdekken? Of was dat iets waar je je hier al op voorbereid had?
De lijst van dingen die mislopen is gigantisch lang. Dus goh, kan je je op zoiets voorbereiden?

Er zijn een heleboel dingen die wij van elkaar kunnen leren. Wat is zoiets dat wij Westerlingen echt van Afrikanen zouden moeten overnemen, los van de muziek. Louter  cultureel bijvoorbeeld, of een zekere levenswijsheid?
Door het feit dat mensen daar op die manier leven, zonder franjes, ontstaat een soort nuchterheid bij de mensen. Zij zeggen dat een mens niks waard is. Zij zijn zo blootgesteld aan ziektes, aan honger, aan droogte, aan extreem weer. Daarom relativeren ze alles ook zo erg. Ziekte is bij ons ook een heel groot probleem maar moedersterfte is bij ons echt beperkt. Daar sterven er nog heel veel vrouwen tijdens de bevalling. Malaria is ook een heel groot probleem. Maar er zijn nog een heleboel andere ziektes waar mensen aan blootgesteld worden en er zijn weinig medicamenten voorhanden. Ik heb zelf ook een nacht in het ziekenhuis gelegen in een heel klein stadje daar met een voedselvergiftiging en dan zie je wel hoe goed wij het op dat vlak hebben. Gelukkig maar.
Door zulke dingen staan mensen daar natuurlijk wel heel anders in het leven. Mensen zijn zich daar heel erg bewust van het feit dat ze kwetsbaar zijn. Iedereen beseft dat.
De mensen daar zijn zich soms niet altijd bewust van hoe de wereld in elkaar zit. Dat zingen we ook in een nummer. Heel veel kinderen gaan nooit naar school dus een heel aantal volwassenen kan niet lezen of schrijven. Ze hebben daardoor geen toegang tot pers. Er is wel radio natuurlijk maar in een dictatuur kan je je afvragen in welke mate dat objectief is. Er is internet maar als je niet kan lezen of schrijven, ben je daar natuurlijk niks mee.

Dat is een negatieve cirkel die dus echt doorbroken moet worden.
Ja, absoluut. Maar hoe begin je er aan? Dat systeem werkt al zo lang op die manier.

En alles is in zo’n systeem natuurlijk met elkaar verweven.
Er zijn wel mensen die het geprobeerd hebben. In de jaren ’80 is er een staatsgreep geweest. Die man is 4 jaar aan de macht geweest en heeft het land enorm vooruitgeholpen in die 4 jaar maar die is dan op een aantal verkeerde tenen gaan staan en hij is daarna dan vermoord en toen kwam alles terug in het oude systeem terecht. Het is mogelijk maar..

Europa moet daar dan misschien een stuk zijn verantwoordelijkheid…
Niet alleen Europa, Amerika en China ook, iedereen. Maar er zijn zoveel belangen mee gemoeid. Niger bijvoorbeeld, een buurland van Burkina Faso, is een van de grootste producenten van uranium. Dat uranium blijft niet in Afrika, dat gaat naar alle kanten van de wereld.

Jullie zijn daar blijkbaar heel erg verdiept geraakt in het politieke gegeven. Was dat oorspronkelijk de bedoeling?
Ja, je spreekt daar natuurlijk met een heleboel mensen. ’t Is te zeggen, ik luister vooral naar mensen. In tweede instantie ga je er dan ook zelf over lezen en dan kom je heel wat informatie tegen.

Als ik zo met je praat merk ik wel dat het allemaal veel verder gaat dan een aantal nummers op een album.
Ik werd een beetje triest van een recensie in Humo. Ik zing in een nummer : ‘We need schooling for the children, fairness in trade and a transparant government’. In Humo wordt er een beetje ironisch gezegd dat ik met die zin een open deur intrap. Dat kan misschien wel zijn dat die deur open staat maar volgens mij is dat bewustzijn er nog lang niet. Mensen weten wel dat het slecht gaat in Afrika maar who cares.

Dat is misschien het cynische.
Ik vind dat heel triest om dat te lezen in een recensie. Ok, die deur staat open maar het probleem bestaat al zo lang en er komt maar geen beterschap, integendeel.

Ik denk dat het ook nodig is om die boodschap zo transparant mogelijk over te brengen. Als je het wil hebben over dat je boodschap niet te evident mag zijn, dan kan je in principe aan elk goed doel met een eenvoudige maar duidelijke boodschap gaan twijfelen.
Het probleem is eigenlijk dat een goed doel op zich niet voldoende is. Er moet een bewustzijn zijn van de bevolking en van de politiek dat het zo niet langer kan. Die landen worden uitgebuit. Er moeten voor die landen structurele oplossingen bedacht worden. Dat moeten landen worden die voor hun eigen inkomsten kunnen zorgen want dat is het grote probleem. Bono van U2 is ook al jaren zulke dingen aan het zeggen. De schuld dat die Afrikaanse landen hebben aan Amerika of aan de wereldbank, er wordt al jaren gepleit dat die moet worden kwijt gescholden. Wij hebben zoveel gestolen in Afrika dus die schuld moet gewoon kwijtgescholden worden. Bono zegt dat al jaren en jaren en daar wordt altijd mee gelachen. Maar als je er mee geconfronteerd wordt, dan kan je er niet meer mee lachen. Dan kan je de ironie er niet meer van inzien.

Heel erg bedankt voor het gesprek. Ik wens je heel veel succes straks.

Saar Steverlinck